"Алатау Жарық Компаниясы" АҚ қоршаған ортаны қорғау бойынша қызметі және құрылымы туралы ақпарат

Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексінің 122 бабы, 3 тармағына және өндірістік объектілердің санитарлық жіктемесіне сәйкес "АЖК" АҚ қауіптілігі бойынша 5-сынып, Ш және IV санатқа жатады, бұл қоршаған ортаға әсер етудің шамалы ауқымын көрсетеді. Қоғам қоршаған ортаға эмиссияларды және қалдықтарды басқару кезінде Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексін басшылыққа алады.

Кәсіпорында өз  қызметін жүзеге асыруға арналған, жөндеу және өндірістік жұмыстар жүргізілетін учаскелер бар, олар: дәнекерлеу учаскелері, электр жабдықтарын жөндеу цехы, гараждар және т. б. Электр желілері мен қосалқы станциялардың жұмыс істеп тұрған кезінде қоршаған ортаға әсер ететін негізгі көздері мыналар болып табылады:

- стационарлық көздерден шығатын шығарындылар – оларды негізгі жабдықты жөндеуді және қалпына келтіруді жүзеге асыратын кәсіпорынның қосалқы цехтарының қондырғылары шығарады. Бұл дәнекерлеу бекеттері, трансформаторларды кептіру, трансформатор майын сақтау және тазарту, металдарды газбен кесу және дәнекерлеу, ағаш өңдеу цехының станоктары және т. б.

- "АЖК" АҚ-ның желілер мен қосалқы станцияларды пайдалану үшін қызмет көрсету кезіндегі шаруашылық қызметі; бұл ретте пайда болатын шығарындылар, төгінділер мен қалдықтардың саны эмиссиялардың әзірленген нормативтерімен регламенттеледі;

- белгіленген тәртіппен кәдеге жаратылатын, қосалқы станциялардың жабдықтарын жөндеу және жаңғырту кезінде пайда болатын өндіріс қалдықтары;

- компанияның іске асырып жатқан инвестициялық жобалары.

- жылжымалы көздерден шығатын шығарындылар.

Атмосфералық ауаға әсері

РШН нормативтеріне сәйкес "АЖК" АҚ-да зиянды заттар шығарындыларының (ұйымдастырылған және ұйымдастырылмаған) стационарлық көздері анықталған.

Атауы	Норматив, ағымдағы жылы	Факт, ағымдағы жылы
Стационарлық көздерден шығатын жалпы шығарындылар	7,25	7,25

 

Өндіріс қалдықтары

"Алатау Жарық Компаниясы" АҚ қалдықтарды басқару кезінде Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексін және "АЖК" АҚ-дағы "Қалдықтармен жұмыс істеу нормативтерін", "Қауіпті қалдықтар паспорттарын" басшылыққа алады. Түріне қарай түзілетін қалдықтар өндірістік және коммуналдық болып бөлінеді:

- бұрын Қоғамда қолданылған құрамында сынап бар (люминесцентті) шамдар белгіленген тәртіппен толығымен бөлшектеліп, жойылды. Қазіргі уақытта "АЖК" АҚ тек жарықдиодты (LED) жарықтандыру көздерін пайдаланады.

Құрамында сынап бар шамдар баланста және пайдалануда жоқ.

Бұл өзгерістер энергия тиімділігін арттыру және экологиялық тәуекелдерді азайту мақсатында, сондай-ақ қауіпті қалдықтармен жұмыс істеу жөніндегі Қазақстан Республикасының табиғат қорғау заңнамасының талаптарына сәйкес жүргізілді.

- "пайдаланылған трансформатор майы", "майланған шүберектер", "металл сынықтары", "бөлшектелген конденсаторлар", "құрамында сынап бар шамдар", "өндірістік және құрылыс қалдықтары", "макулатура" және т. б. 

Өндірістің негізгі қалдықтары-жабдықты пайдалану, жөндеу және жаңарту процесінде пайда болатын трансформаторлық май және металл сынықтары.

Компанияның бөлімшелері құрамында сынабы бар пайдаланылған шамдарды кәдеге жарату, қатты қалдықтарды көму үшін арнайы полигондармен коммуналдық қалдықтарды орналастыруға арналған шарттарды жасасқан.

Су объектілері мен топыраққа әсері

Компанияның суды тұтыну көлемі көп емес, өйткені ол технологиялық процесте қолданылмайды. Су объектілеріне және рельефке төгінділерді төгу жүзеге асырылмайды.

Ластанудың ықтимал көздері - май толтырылған жабдықта қолданылатын трансформаторлық майлар, сондай-ақ суды шаруашылық қажеттіліктерге пайдалану нәтижесінде пайда болатын сарқынды сулар болып табылады. Маймен толтырылған жабдық май қабылдайтын құрылғылармен немесе түпқоймамен жабдықталған, бұл майдың топыраққа түсуін болдырмайды.

Радиациялық жағдай

"АЖК" АҚ өндірісінің сипаты өз қызметінде радиоактивті элементтері бар жабдықтарды, материалдарды, аспаптарды және т.б. қолдануды талап етпейді.

Экологиялық төлемдер

Атмосфералық ауаны стационарлық көздерден шығатын шығарындылармен ластағаны үшін төлемдер нақты шығарындыларды есептеу негізінде немесе өндірістік экологиялық мониторинг нәтижелері бойынша жүргізіледі. Автокөліктен шығатын шығарындылармен атмосфералық ауаның ластануы үшін төлемдер отынды нақты пайдалану жөніндегі есептік деректер негізінде жүргізіледі.   Кәсіпорын ҚЖН-ны (Қалдықтармен жұмыс істеу нормативтері, "Қауіпті қалдықтардың паспорттары", "Шекті жол берілетін шығарындылар жобасы" (ШЖШ) экологиялық сараптама қорытындысының қосымшаларымен бірге әзірледі, ол  бекітілді және келісілді, онда газ тәріздес және ұшпа қосылыстардың барлық түрлері бойынша зерттелетін ортадағы зиянды заттардың шекті жол берілетін концентрацияларының асып кетпеуі көрсетілген (III-IV санат). Алматы қаласы бойынша 3- санаттағы объектілер үшін "АЖК" АҚ қоршаған ортаға эмиссиялар бойынша декларация тапсырған – ол жылына 7,25 тн.

Алматы қаласы мен Алматы облысының өнеркәсіптік алаңдары бойынша "Қауіпті және қауіпті емес қалдықтарды түгендеу" жөніндегі есептерді "АЖК" АҚ экология жөніндегі уәкілетті органдарға уақтылы тапсырған.

Стационарлық көздерден шығарындылар негізгі жабдықты жөндейтін және қалпына келтіретін кәсіпорынның қосалқы цехтарындағы құрылғылардан шығады.  Бұл дәнекерлеу бекеттері, кабельдік муфталарды дайындау учаскесі, трансформаторларды кептіру, трансформатор майын сақтау және тазарту, газбен кесу және металдарды дәнекерлеу, ағаш өңдеу цехының станоктары және т. б.

Кәсіпорын тоқсан сайын Алматы қаласы және Алматы облысы әкімшілік аудандарының Салық органдарына стационарлық және жылжымалы көздерден шығатын шығарындылардың қоршаған ортаны ластағаны үшін төлем жүргізілгені бойынша есеп береді, құрамында сынап бар шамдардың қалдықтары бақылауда болады, олар демеркуризация үшін мамандандырылған кәсіпорынға тапсырылады, сондай-ақ ҚТҚ, қауіпті қалдықтар (автомобиль шиналары, аккумуляторлық батареялар) жиналып, кәдеге жарату жүзеге асырылады.       2023 жыл бойынша 2ТҚС-ауа, 4-НҚ нысанындағы есептер пайдаланылған материалдардың қосымшаларымен бірге уақтылы және толық көлемде Алматы қаласы мен Алматы облысының "Статистика департаменттеріне" тапсырылады.

Жалпы, кәсіпорын бойынша қалдықтар қауіптіліктің 3, 4 және 5-сыныптарына жатады және олар қалалық полигонға орналастырылады.

№	Атауы	жыл	Норматив, ағ./жыл	Факт, ағ./жыл
1	Стационарлық көздерден шығатын жалпы шығарындылар	2024	7.25	7.25

 

№	Төлемдер туралы мәліметтер	жыл	Міндетті / тг.	Айыппұлдар/тг.
1	Нақты шығарындылар               (стационар.көздер, ЖЖМ)	2024	7 133 188	0

Нормалау кезеңінде атмосфераны ластайтын заттар шығарындыларының көлемін азайту жөніндегі арнайы іс-шаралар көзделмейді, өйткені кәсіпорын үшін барлық ластаушы заттар бойынша санитариялық-қорғау аймағы мен жақын тұрғын аймақ шекарасында жер бетіндегі концентрациялар санитариялық нормаларда белгіленген шекті рұқсат етілген мәндерден (ШРК) аспайды. Кәсіпорынның жұмыс істеп тұрған технологиялық жабдықтарының атмосфералық ауаның жай-күйіне әсерін азайту, олардың жер бетіндегі концентрациясын төмендету және атмосфераға зиянды заттардың нормативтен артық және авариялық шығарындыларының алдын алу үшін кәсіпорында жыл сайын жоспарлау және технологиялық іс-шаралар кешені әзірленеді. Кәсіпорын шығарындыларының тұрғын аймаққа әсерін азайтуға әсер ететін жоспарлық іс-шаралары кәсіпорын аумағын көгалдандыруды көздейді. Технологиялық іс-шараларға мыналар кіреді: жұмыстарды мұқият технологиялық реттеу;  жұмыс кезіндегі техникалық қауіпсіздік, өрт қауіпсіздігі ережелеріне және пайдалану ережелерін сақтауға үйрету; жабдықтарды үнемі техникалық тексеру, ақаулы материалдар мен жабдықтарды ауыстыру; негізгі және қосалқы жабдықтарды жаңғырту; пайдалану сенімділігін қамтамасыз ететін материалдарды, жабдықтарды қолдану. Бұл іс-шараларды өндірістік процесті ұйымдастырумен және қоршаған ортаның жай-күйін бақылаумен ұштастыра отырып іске асыру - шекті жол берілетін шығарындылар (ШЖШ) нормативтерінің сақталуын қамтамасыз етуге және кәсіпорынды пайдалану кезінде ауа бассейніне теріс жүктемені азайтуға мүмкіндік береді.

Қалдық түрлері мен оларды өңдеу әдістері бойынша бөлінген қалдықтардың жалпы массасы

		Өлшем бірлігі	Массасы
			2024ж.
1	Барлық пайда болған қалдықтар, оның ішінде	т.	2 460.7
2	қауіпті	т.	104.14
3	қауіпті емес	т.	2 356.6

 

Өндірістік және тұтыну қалдықтарының қоршаған ортаға әсерін азайту жөніндегі іс-шаралар мынадай тиімді шараларды қамтиды:

- қалдықтарды тек осыларға арналған арнайы алаңдар мен сыйымдылықтарға орналастыру;

- өндірісте пайдаланылатын шикізат пен материалдарды ұтымды пайдалану есебінен қалдықтардың түзілу көлемін барынша азайту;

- материалдарды белгілі бір уақыт аралығында нақты пайдаланылатындай етіп,  пайдалану барысында қалдықтар разрядына ауыстырылмайтындай мөлшерде  ұтымды сатып алу;

- қаптама түріндегі материалдарды немесе бос контейнерлер түріндегі қалдықтарды азайту үшін, өндірісте пайдаланылатын материалдарды қайтадан пайдалануға болатын контейнерлермен сатып алу;

- жанармай мен майдың ағып кетуін және төгіліп қалуын болдырмау үшін сақтық шараларын қолдану және күнделікті профилактикалық жұмыстарды жүргізу;

- Өндірістік қалдықтарды мүмкіндігінше қайта пайдалану, осылайша шикізатты пайдалануды азайтуға қол жеткізу.

Қалдықтарды азайту әдістері.

Қалдықтар көлемін қысқарту жөніндегі іс-шаралар қалдықсыз технологияларды қолдануды немесе баламалы материалдарды, технологияларды, процестерді, әдістерді қолдану арқылы қалдықтар санын мүмкіндігінше азайтуды немесе салыстырмалы уыттылығын азайтуды көздейді.

Көлемді азайту.

Қалдықтарды азайту мүмкіндіктері шектеулі, өйткені олар негізінен өндірістік қызметке байланысты болады. Бірақ қалдықтарды азайту үшін кәсіпорында барлық мүмкіндіктер қолданылады.

Механикалық жабдықты тиімдірек пайдалану, мысалы, автокөлікті немесе жабдықты жөндеу кезінде, қалдықтар көлемін жақсарту мүмкіндігі бар.

Өндіріс қалдықтарының пайда болуы: аккумуляторлық батареялар, люминесценттік шамдар, сүзгілер, мотор майы, автошиналар олардың қызмет ету мерзімімен анықталады және аталған жабдықты дұрыс пайдалану арқылы бұл қалдықтардың мөлшерін азайтуға болады.

Уыттылықты төмендету

Қалдықтардың уыттылығын төмендетуге өндіріс процесінде қолданылатын улы реагенттер мен материалдарды уыттылығы аз заттарға ауыстыру арқылы қол жеткізіледі.

Сонымен қатар, белгілі бір жұмыс көлеміне химреагенттердің қажетті санын жоспарлау, жарамдылық мерзімі ұзақ материалдарды сатып алу және пайдаланылмаған қалдықтар мен жарамдылық мерзімі өткен реагенттердің пайда болуын болдырмау мақсатында барлық сақталған химреагенттерді толық пайдалану сияқты іс-шаралар өткізіледі.

Қайта пайдалану

 Қалдықтарды азайтудың келесі қадамы - оларды қайта пайдалану, бұл ретте қалдықтарды баламалы немесе қосалқы технологиялық процестерде қызметі бойынша ұқсас материал сияқты пайдалануға болады немесе пайдаланылмаған материалдарды басқа салаларда да қолдануға болады. Мысалы, май ыдыстарын пайдаланылған майларды, сүзгілерді сақтау үшін пайдалануға болады.

Регенерация/кәдеге жарату

 Қалдықтарды азайтудың және оларды қайта пайдаланудың барлық ықтимал нұсқалары қарастырылғаннан кейін, өз кәсіпорнында да, үшінші тарап кәсіпорындарында да қалдықтарды генерациялау және кәдеге жарату жөніндегі іс-шаралар бағаланады. Мұндай шараларға металл сынықтарын, пайдаланылған аккумуляторлық батареяларды қайта өңдеу, пайдаланылған люминесценттік шамдарды мамандандырылған кәсіпорындарға кәдеге жарату үшін беру мысал болып табылады.

Қалдықтарды қайта өндіру

Қалдықтарды техногенез процестеріне қайтару процесі. Шарт бойынша пайдаланылған аккумуляторлар, пайдаланылған люминесценттік шамдар сияқты өткізілетін қалдықтар сол өнімді қайта өндіру үшін өндірістік циклге қайтарылады.

Қайта өңдеу

Қалдықтардың санын азайту, қайта пайдалану, регенерациялау/кәдеге жарату жөніндегі нұсқаларды қарағаннан кейін, уыттылықты төмендету мақсатында оларды қайта өңдеу мүмкіндігі зерделенеді.

Қалдықтарды орналастыру-қалдықтарды сақтау және көму.

Қалдықтарды сақтау-қалдықтарды кейіннен қауіпсіз жою мақсатында арнайы бөлінген орындарда сақтау.

Бұл жою әдісі одан әрі өзгертуге жатпайтын қалдықтар үшін қолданылады. Құрамында жер асты сулары мен топыраққа өтіп кету мүмкіндігі жоғары  заттары бар қалдықтар мұндай сақтауға жатпайды.

Қалдықтарды уақытша сақтау (жинау) имараттарының бірі - ҚТҚ контейнерлері болып табылады. Мұндай объектілерді пайдалану кезінде оларда орналастырылған қалдықтардың топырақпен және су объектілерімен жанасуы болмайды. Аумақ қоқыстан күнделікті тазаланып, содан кейін суару жүзеге асырылады. Қоқыс жәшіктерін орналастыруға арналған алаңдарды және қоқыс контейнерлері мен қоқыс жәшіктерін  таза ұстау және уақтылы санитарлық тазалау, олардың техникалық жай-күйін қадағалау жүргізіледі.

 

	Қалдық атауы	Іс-шаралар атауы	Орындау мерзімі	Күтілетін нәтиже
1	2	3	4	5
1	Өндірістік қалдықтар	Қалдықтарды жинау және сақтау үшін жинау орындары мен алаңдарын ұйымдастыру. Қалдықтарды уақтылы шығаруды ұйымдастыру. Қызметкерлерді қалдықтардың пайда болу журналдарын жүргізуге үйрету.	Үнемі	Сақтау орындарының аумағында ластаушы заттардың жер асты суларына және топыраққа енуін болдырмау. Қалдықтарды жинайтын орталықтандырылған орын. ҚР Экологиялық кодексінің талаптарын сақтау. ТБ санитарлық нормалары мен ережелерін сақтау. Қалдықтардың пайда болу журналын жүргізу
2	Ағаш қалдықтары	Ағаш қалдықтарын кәсіпорынның өз қажеттіліктеріне қайта пайдалану	Қажеттілігі бойынша үнемі	Ағаш қалдықтарын сақтау көлемін азайту
3	Пайдаланылған май, металл сынықтары	Пайдаланылған майды, металл сынықтарын мүдделі тұлғаларға беру.	Жиналуына қарай, (жылына 2 рет)	Өндірістік қалдықтарды сақтау көлемін қысқарту
4	ҚТҚ	Халыққа тамақ қалдықтарын мал азығы ретінде беру	үнемі	Полигонға жіберілетін ҚТҚ көлемін азайту

 

Ықтимал авариялық жағдайларға шолу,  табиғи-климаттық факторлар әсері

 Табиғи факторлар деп адам бақылай алмайтын табиғи-климаттық себептерден туындаған залалды құбылыстар түсініледі.

Табиғи-климаттық қауіпті азайту үшін жоспарлау және басқару әдістері әзірленуде.

 

Тәуекел атауы	Іс -шара	Мақсаты	Орын-дау мерзімі	Іс-шараны іске асыруға жауапты тұлға/бөлімше	Іс-шараларды орындау
Климаттық физикалық қауіптер	1.Өндірістік қуаттарды жаңғырту	Тәуекелді  болдырмау	Үнемі	Өндірістік-техникалық басқарма	БП-ны жаңғырту, Релелік қорғаныстың жаңа түрін орнату
	2.Салқындату/жылыту жүйелерін орнатуға инвестициялар	Тәуекелді  болдырмау	Үнемі	Өндірістік-техникалық басқарма	2024-2025 жж. күрделі жөндеудің инвестициялық бағдарламасы шеңберінде жылыту жүйелері мен жүйелерді кондиционерлеу көзделмеген.
	3. Жабдықтар мен өндірістік алаңдарды жаңғырту және жөндеу жұмыстары жоспарының сақталуын мониторингтеу	Тәуекелді  болдырмау	Үнемі	Өндірістік-техникалық басқарма	2024-2025 жылдарға арналған бекітілген тарифтік смета шеңберінде жабдықтарды жөндеу және жұмыс жағдайында ұстау мақсатында бюджет пен даму жоспары қалыптастырылды. Жөндеу жұмыстары бекітілген жылдық жөндеу кестесіне сәйкес орындалуда.
	4. Ғимараттар мен құрылыстарды пайдаланудың техникалық регламенттері мен қағидаларын сақтау	Тәуекелді  болдырмау	Үнемі	Өндірістік-техникалық басқарма

        

Шаруашылық қызметтің жануарлар мен өсімдіктер әлеміне әсері

Құстардың өлуін болдырмау және оның қаупін азайту бойынша  құстар қонатын траверстерге  үркіту үшін ершиктер орнатылған: ВЛ ПЗУ-Lid-оқшаулағыш аспаны бекіту орындарында, сондай-ақ порталдық өткелдерде және құстардың тіршілік әрекетіне теріс әсердің болмауын қамтамасыз ететін жерлерде  ЭЖЖ тірегінің траверсіне кез келген көлемдегі топтасқан құстардың қонуына кедергі келтіруге арналған "конус" түріндегі құстарды қорғайтын қонуға қарсы құрылғы орнатылған. Конус пішінінің беті құсты қажетсіз жерге, мысалы, аспалы оқшаулағыштардың гирляндасының үстіне қонуына  мүмкіндік бермейді. Арнайы ойық құрылғыны мүмкіндігінше төмен орналастыруға мүмкіндік береді, бұл құстардың оның астында ұшып жүруіне жол бермейді.

"Алатау Жарық Компаниясы" АҚ шаруашылық қызметінің 2024-2025 жылдарға арналған жануарлар мен өсімдіктер әлеміне әсерін мониторингілеу жоспары.

№ р/с	Іс-шаралар	Орындау мерзімі	Ұсынылған жақсартуды іске асыру жөніндегі іс-қимылдар	Жауапты орындаушы	Орындалғаны туралы белгі
1	2	3	4	5	6
1	Жыл сайынғы көзбен шолу-ЭЖЖ трассаларын тексеру, трассаларды ағаштар мен бұталардан тазарту	"АЖК" АҚ-ның бекітілген кестесі бойынша	АЖК "АҚ қызметінің жануарлар (құстар) мен өсімдіктер әлемінің жай-күйіне әсер ету нәтижелерін тіркеу	Қадағалау тобы	Тексеру парағы
2	Қоршаған ортаны қорғауға қатысты персоналдың мәдениетін арттыру	Үнемі	Нұсқамалар өткізу, бақылауды жүзеге асыру.	ЭЖЖБ, ЭТА бастығы ӨТБ ЭБМС бас маманы	Танысу парағы

"Алатау Жарық Компаниясы" АҚ "Жасыл Даму" АҚ, БҰҰДБ сияқты биоәртүрлілікті сақтау мәселелері бойынша жергілікті және халықаралық табиғат қорғау ұйымдарымен ынтымақтасады.